Yoğun ve karmaşık geçen bir günün ardından bir bardak ıhlamur eşliğinde kitaplığıma göz gezdiriyordum. Hangi yıl aldığımı hatırlayamadığım bir kitap gözüme takıldı, uzandım, aldım. “Ziyâfet Sofraları” adındaki bu kitabı Orhan Şaik Gökyay günümüz Türkçesine çevirmiş. Yazarı ise Gelibolulu Mustafa Âli.
Düşünebiliyor musunuz 15.yy’da bir adam çıkıyor sofra adabı, yiyecek ve içecek, dahası eğlence kültürü üzerine kalem oynatıyor. Belki de bu alanda yazılan ilk kitap. Düşüncelerini hiç kısıtlamadan yazan yazar bu yönüyle günümüz yazarlarına benziyor. Yani döneminde hoş görülmeyecek bazı düşüncelerini de satır aralarına serpiştirmiş. Günümüzde yaşasaydı sanırım bir gazetede önemli bir köşe yazarı olarak karşımıza çıkardı.
“Özgür düşünce” her dönemde kendisine yeni arayışlar ve yöntemler bulmuş. Kendisini kısıtlamak istemeyen yazar, bunu bir yolunu bulmuş en azından bir satırda bundan bahsetme gereğini hissetmiş.
Günümüz yazarlarında da benzeri ‘özgürlük’ arayışları var. Yazarlar muhtemeldir ki toplumdan bir adım önde giden insanlardır. Belki bu yönleriyle onlar dönemine göre (bir asır, on yıl, elli yıl) sonra söylenmesi gereken sözleri kendi dönemlerinde söyleyerek başlarını derde sokmuşlardır. Kendi yaşadıkları dönemde söylediklerinden ve yazdıklarından yargılananlar, devrine göre bir yüzyıl, bilemediniz bir on yıl sonra yönetenlerin hiç de ilgisini çekmeyen konular hâline gelivermiş.
Gelibolulu Mustafa Âli’nin yazdıklarını günümüzde herhangi bir muhafazakâr gazetede yayınlayamazsınız. (İşin enteresan tarafı kitap yine bir muhafazakâr gazetenin yıllar önceki yayını. Tercüman, 1001 Temel Eser, 1978. ‘Muhafazakârlaşımıyoruz’ diye kafa yoranlar için iyi bir örnek.)
Tercüman gazetesi 1980 öncesinde yayınladığı bu eserlerle muhafazakâr Anadolu insanının da gönlünü almıştı. O yıllarda yayınlanan 1001 Temel Eser serisi aydınlar tarafından da yeni bir başlangıç olarak görülüyordu.
Bulvar Gazetesi’nin Tercüman bünyesinden çıkışı Anadolu insanının Tercüman’a olan güveninin de bitişi idi. Bir kırılma yaşandı. Anadolu insanı galiba o günden bu yana muhafazakâr gazetelere olan güvenini yitirdi.
Eski eserlerin günümüz Türkçesine aktarılmasından yanayım. En azından ben bu eserleri okurken şunu gördüm: Zihniyet değişmesi günümüzün en önemli konularının başında geliyor. Türk insanının zihniyet değişim macerasını da ancak eski ve yeni eserleri okuyarak anlayabiliyorsunuz.
NOTLAR:
Seyirlik: Bulvar Gazetesi’nin o yıllardaki tanıtım reklam filmi seyretmek isterseniz buyrun
Kitap: Ziyâfet Sofraları, Gelibolulu Mustafa Âli, Tercüman, 1001 Temel Eser, 1978